Co leczy proktolog? Choroby nowotworowe jelita grubego i odbytnicy. Łódzki proktolog prof. Michał Mik radzi, by nie lekceważyć dolegliwości

Jest Pan proktologiem. Nie każdy słyszał o tej dziedzinie medycyny. Kogo leczy proktolog?

Proktolog leczy pacjentów z chorobami dolnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli jelita grubego i odbytu. Do chorób leczonych przez proktologa należą m. in. choroba hemoroidalna, przetoki okołoodbytnicze, zaburzenia czynnościowe takie jak nietrzymanie stolca i gazów. Proktologia to również leczenie pacjentów z chorobami nowotworowych, jakimi są rak jelita grubego i odbytnicy oraz rak odbytu. Proktologią w naszym kraju najczęściej zajmują się chirurdzy.

Kto szuka u Pana porady? Czy pacjenci nie wstydzą się opowiadać o swoich dolegliwościach?

Choroby, którymi się zajmuję, są bardzo częste, na przykład choroba hemoroidalna, potocznie nazywana żylakami odbytu, dotyczy 50 proc. populacji po 50. roku życia. Objawy nietrzymania stolca czy gazów mogą dotyczyć nawet do 10 proc. populacji, w tym najczęściej kobiet. Prawdą jest, że mówienie o tych dolegliwościach jest dla chorych bardzo krępujące. Do proktologa zgłaszają się zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Najczęściej są to chorzy w średnim wieku, ale także osoby młode.

Czy pacjenci z powodu wstydu zaniedbują te choroby?

Myślę, że w dużej mierze tak. Nie leczą ich też dlatego, że nie bardzo wiedzą, do kogo mieliby się zgłosić i jaką diagnostykę muszą przeprowadzić. Część pacjentów uważa, że te dolegliwości przejdą same. Tymczasem zaburzenie czynności, jakim jest nietrzymanie stolca, samo nie przejdzie. Tak jak już wspomniałem, dotyczy ono głównie kobiet, najczęściej tych, które w przeszłości rodziły dzieci. Pacjentki po porodzie mogą nie odczuwać zaburzeń trzymania, rozwijają się one dopiero w okresie menopauzy, wtedy aktywność hormonalna wygasa, co ma wpływ na osłabienie mięśni miednicy. Zdarza się, że podobne objawy pojawiają się też po urazach, czy zabiegach w okolicy odbytu, ale także w niektórych zaburzeniach neurologicznych czy metabolicznych jak np. cukrzyca.

Co więc powinno nas skłonić do wizyty u Pana i szukania pomocy?

Niewątpliwie sygnałem alarmowym jest zawsze krwawienie z odbytu, ale także dolegliwości bólowe. Jeżeli pacjent zauważa niekontrolowany wyciek z odbytu, objawy nietrzymania gazów i stolca, to także powinien skonsultować to z proktologiem. Nie należy się krępować, mamy duże możliwości diagnostyki oraz różne metody terapii. Badaniem, które pozwala ocenić nasilenie objawów i określić stropień zaburzeń czynności mięśni zwieraczy u chorych z cechami nietrzymania stolca, jest manometria anorektalna.

Na czym to badanie polega?

Manometria jest przede wszystkim badaniem zupełnie niebolesnym, trwa kilkanaście minut, nie wymaga też od pacjenta żadnego przygotowania. Podczas manometrii anorektalnej dokonujemy pomiaru wydolności aparatu zwieraczowego odbytu. Pacjentowi zakładana jest niewielka, plastikowa sonda zakończona gumowym balonikiem. Następnie prosimy chorego o wykonywanie prostych ćwiczeń takich jak zaciśnięcie mięśni w taki sposób, jakby chciał wstrzymać stolec czy o kaszlnięcie. To normalne zachowania, które nie są ani krępujące ani bolesne. Staramy się zawsze, aby badanie wykonywane było w warunkach zmniejszających stres chorego. Dzięki manometrii jesteśmy w stanie sprawdzić, czy działają i jak działają mięśnie zwieracze odbytu, czy u pacjenta są zachowane odruchy neurologiczne w tej okolicy. Jeżeli ich nie ma, możemy podejrzewać uszkodzenie przewodnictwa nerwowego.

A jeśli okaże się, że uszkodzone są zwieracze odbytu, to co wtedy?

Jeśli wykryjemy takie nieprawidłowości, rozpoczynamy wówczas pogłębioną diagnostykę lub od razu terapię. Przede wszystkim leczymy pacjenta zachowawczo, dobierając mu odpowiednią dietę oraz zalecamy ćwiczenia. Istnieje grupa ćwiczeń, do których wykorzystuje się metodę biofeedback, czyli biologiczne sprzężenie zwrotne. Pod kontrolą specjalisty, pacjent uczy się, w jaki sposób ćwiczyć mięśnie zwieraczy i jak prawidłowo powtarzać ćwiczenia. Dzięki tej metodzie terapeuta z użyciem specjalnego sprzętu wypracowuje pewien prawidłowy i dostosowany do pacjenta wzorzec ćwiczeń, który chory wielokrotnie powtarza. To pozwala pacjentowi wzmocnić nie tylko mięśnie zwieraczy, ale także mięśnie miednicy. Metoda jest skuteczna, ale efekt jest wprost proporcjonalny do zaangażowania pacjenta i jego determinacji, bo to pacjent musi ćwiczyć i powtarzać ćwiczenia.

Schorzenia odbytu to też choroby onkologiczne. Często się one zdarzają?

Choroby nowotworowe jelita grubego i odbytnicy to drugi najczęstszy nowotwór, jeśli weźmiemy pod uwagę kobiety i mężczyzn łącznie. Objawami mogą być krwawienie z odbytu, pojawienie się śluzu w stolcu, naprzemienne biegunki i zaparcia oraz dolegliwości bólowe. Te jednak w chorobach onkologicznych pojawiają się bardzo późno. Dlatego nie czekajmy, aż coś nas zacznie boleć, ale starajmy się zgłaszać profilaktycznie do lekarza na badania. Od wielu lat prowadzony jest w naszym kraju program badań przesiewowych raka jelita grubego. Na kolonoskopię profilaktyczną powinny zgłaszać się osoby bez żadnych dolegliwości, tym badaniem możemy wykryć chorobę we wczesnej jej fazie.

Jakie są szanse na wyleczenie nowotworu jelita grubego?

We wczesnej fazie choroby można wyleczyć pacjenta całkowicie, natomiast jeśli wykryta jest ona w zaawansowanym stadium, to niestety udaje się pomóc znacznie mniej niż połowie chorych.

Jakie jeszcze choroby leżą w kręgu zainteresowań proktologa?

Do tych chorób należy wspomniana już choroba hemoroidalna, bardzo często dotykająca współczesne społeczeństwa. Zajmujemy się też wypadaniem odbytnicy, czyli wysuwaniem się jelita grubego na zewnątrz, które najczęściej wymaga operacji. Leczymy też świąd odbytu, szczeliny odbytu i przetoki okołoodbytnicze.

Co powinniśmy zapamiętać o chorobach proktologicznych?

Najbardziej niepokojącym objawem jest krwawienie z odbytu. To zawsze musi zapalić nam czerwoną lampkę w głowie i wymóc kontrolę u lekarza, najlepiej u specjalisty. Pamiętajmy, żeby się przy tym nie krępować. Jeśli ktoś zauważy u siebie problem z nietrzymaniem stolca czy wiatrów, wyciek z okolicy odbytu czy bóle - powinien zgłosić się do proktologa. My jako lekarze zawsze apelujemy, żeby nie szukać porad tylko wśród znajomych i nie opierać swojej diagnostyki i leczenia na informacjach znalezionych w internecie, tylko od razu zgłosić się do specjalisty.