70. rocznica Wielkiej Szpery [PROGRAM]

Od stycznia do maja 1942 r. zesłano na śmierć 55 tys. Żydów z łódzkiego getta oraz blisko 5 tys. Cyganów z Austrii, ale właśnie jesienna akcja Wielkiej Szpery stała się najważniejszym momentem w dziejach łódzkiego getta. Do transportów szły dzieci z sierocińców, przytułków, szpitali, dzieci odrywano od matek i bliskich. Nie ma chyba nikogo, kto przeszedł łódzkie getto i nie został przez te wydarzenia osobiście dotknięty. Wspomnienia Szpery pojawiają się we wszystkich relacjach, dziennikach, wywiadach. Dzieje getta Litzmannstadt dzielą się na okres sprzed Szpery i po Szperze.

Samo słowo "Szpera” pochodzi od niemieckich słów Allgemeine Gehsperre, które oznaczają całkowity zakaz opuszczania domów. Został on wprowadzony 5 września 1942 roku i trwał do 12 września. Był poprzedzony słynnym przemówieniem Chaima Mordechaja Rumkowskiego wygłoszonym 4 września 1942 r. na tzw. placu strażackim, a zaczynającym się od słów "Oddajcie mi swoje dzieci...”. Dzieci zostały wywiezione, a getto Niemcy przekształcili w obóz pracy. Od tego czasu wszyscy, którym udało się uratować ze Szpery musieli ciężko pracować.

Czytaj też: Wspomnienia z Litzmannstadt Ghetto: co dzień walczyli o życie

Od lutego do grudnia 2012 r. realizowany jest przez Centrum Dialogu projekt edukacyjny "Oddajcie mi swoje dzieci...” w szkołach ponadpodstawowych na terenie Łodzi i w kilku miastach województwa (lekcje, prezentacja wystawy, projekcja filmu "Z głębokości wołam...” w reż. Wojciecha Gierłowskiego, wspólne czytanie fragmentów dzienników pisanych przez dzieci, rozmowy z uczniami itd.).

Kulminacją roku będzie cykl wydarzeń w pierwszych dniach września: min. spektakl "Szpera ‘42” w reżyserii Tomasza Rodowicza (Łódź) i Ruth Osterman (Izrael, Tel Awiw) realizowany w koprodukcji z Teatrem Chorea, w którym uczestniczyć będą artyści z Polski i Izraela.

Sejm RP ogłosił rok 2012 Rokiem Janusza Korczaka, lekarza z warszawskiego getta, który poszedł na śmierć ze swoimi wychowankami. Także w łódzkim getcie podczas Szpery do transportów szły opiekunki razem z dziećmi z sierocińców. Łódź miała swoich doktorów Korczaków, dlatego najważniejszym tematem, wokół którego organizowane będą tegoroczne uroczystości będzie wywózka dzieci we wrześniu 1942 roku.

70. rocznica Wielkiej Szpery. Program uroczystości :

Wydarzenia oficjalne

29 sierpnia 2012
godz. 11.00 – uroczystości religijne na cmentarzu żydowskim w Łodzi
godz. 12.00 – uroczystości oficjalne na stacji Radegast
godz. 13.30 – otwarcie wystawa „Wielka Szpera – wrzesień 1942”. Park Ocalałych, ul. Wojska Polskiego 83
godz. 14.00 - nadanie drzewek ocalałym z Litzmannstadt Getto i wręczenie certyfikatów w Parku Ocalałych
godz. 18.00 - spektakl „Szpera ‘42”- polsko-izraelski projekt teatralny w przestrzeni miejskiej, początek: ul. Zachodnia 14

4 września 2012
godz. 11.00 - Marsz Pamięci – symboliczny marsz Łódzkiej Młodzieży na stację Radegast.
Początek: ul. Łagiewnicka 36. Koniec: stacja Radegast
godz. 18.00 – spektakl w przestrzeni miejskiej „Szpera ‘42;'- polsko-izraelski projekt teatralny. Początek: ul. Zachodnia 14

Wydarzenia towarzyszące:

Lipiec - wrzesień - Wystawa „Dzieci z łódzkiego getta” w Domu Przedpogrzebowym przy cmentarzu żydowskim w Łodzi (Instytut Tolerancji/Centrum Dialogu/ Fundacja Monumentum Iudaicum Lodzense/Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi)

24 sierpnia (piątek)
godz. 18 – „Szpera ’42. PROLOG” - polsko-izraelski projekt teatralny w ramach Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Retro/per/spektywy - Teatr Szwalnia, ul. Andrzeja Struga 90
godz. 20.30 – projekcja filmu „Sanatorium pod Klepsydrą” (1973), Polska; 119’, reżyseria i scenariusz Wojciech Jerzy Has (na postawie opowiadania Brunona Schulza pod tym samym tytułem;), zdjęcia: Witold Sobociński; muzyka: Jerzy Maksymiuk (Stary Rynek) (projekcja w ramach Letniego Kinematografu Rozrywkowego)

30 sierpnia (czwartek)
godz. 18 - Premiera książki Moniki Polit „Moja żydowska dusza nie obawia się dnia sądu". MORDECHAJ CHAIM RUMKOWSKI – Prawda i zmyślenie” - o Przełożonym Starszeństwa Żydów w getcie Litzmannstadt,
(publikacja dofinansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego) Pałac Biedermanna, ul. Franciszkańska 1/5

1 września (sobota)
godz. 11 – oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Łódź i ziemia łódzka w okresie wojny i okupacji 1939-1945”- Muzeum Tradycji Niepodległościowych, oddział Radogoszcz, ul. Zgierska 147

2 września (niedziela)
godz. 11 – cmentarz żydowski i Pole Gettowe. Historia wśród macew – oprowadzanie po zabytkowej nekropolii (początek: wejście na cmentarz od ul. Zmiennej)
godz. 15 (niedziela) – prezentacja książek dla dzieci: „Jest taka historia. Opowieść o Januszu Korczaku” Beaty Ostrowickiej, ilustracje: Jola Richter-Magnuszewska i „Bezsenność Jutki” Doroty Combrzyńskiej-Nogali,
ilustracje: Joanna Rusinek
wystawa „Filmowe portrety Janusza Korczaka”
film „Korczak” Andrzeja Wajdy - Muzeum Kinematografii

3 września (poniedziałek)
godz. 18 - „Wielka Szpera 1942” – wykład Ewy Wiatr - pałac Biedermanna, ul. Franciszkańska 1/5
godz. 19 - premiera filmu dokumentalnego "WIELKA SZPERA", reż. Piotr Weychert, scenariusz: Mirosław Chojecki, Marek Miller, Piotr Weychert, Produkcja Media Kontakt - pałac Biedermanna, ul. Franciszkańska 1/5

4 września (wtorek)
godz. 10 - "Dzieci Bałut" – murale pamięci - odsłonięcie murali na bałuckich kamienicach

5 września (środa)
godz. 19.00 - prapremiera filmu o Jankielu Herszkowiczu pt. „Song of the Lodz Ghetto” w reżyserii Davida Kaufmana - Muzeum Kinematografii, pl. Zwycięstwa 1

6 września (czwartek)
godz. 11 - Wyjazd do Chełmna nad Nerem ze stacji Radegast
godz. 12 – zwiedzanie ośrodka zagłady Kulmfof
godz. 13 – uroczystości religijne zorganizowane przez Proboszcza Parafii Chełmno w lesie Rzuchowskim – miejscu pochówku ofiar ośrodka zagłady Kulmhof.