Pałac saski w Kutnie

W styczniu 2003 r. pałac został częściowo spalony, a od kilku lat jest pobieżnie remontowany w oczekiwaniu na gruntowną renowację. Zaczyna tętnić życiem kulturalnym.

Pałac podróżny w Kutnie, jedyny królewski pałac pocztowy w Europie, jest pamiątką po unii polsko-saskiej, najjaśniejszej karcie w historii dziejów stosunków polsko-niemieckich. W wyniku unii personalnej Polski z Saksonią, August II i August III władzę sprawowali w Dreźnie i Warszawie. To wymagało licznych podróży. Aby je usprawnić, wyznaczono szlak podróżny przez Kargową, Poznań, Kutno i Sochaczew. W 1750 roku przystąpiono do budowy w Kutnie niewielkiego pałacyku pocztowego, zwanego też podróżnym.

Pałac podróżny w Kutnie został wzniesiony na planie prostokąta z dwoma krótkimi skrzydłami bocznymi. Nad dachem znajdował się ażurowy cokół drewniany zwieńczony niegdyś królewską koroną. Po raz ostatni król August III zatrzymał się w Kutnie w 1763 roku. Po śmierci króla pałac przeszedł na własność dziedzica Kutna Jędrzeja Zamoyskiego. Nowi właściciele przebudowali pałac - zamienili go w podmiejską rezydencję szlachecką. 11 grudnia 1812 roku, podczas ucieczki z Rosji, w pałacu saskim zatrzymał się cesarz Napoleon.

Ostatni dziedzic Kutna w 1866 roku sprzedał pałac cukiernikowi Antoniemu Herdemu. Od tej pory pałac wielokrotnie był przebudowywany. W czasie wojny w zachodnim skrzydle pałacu stacjonowała niemiecka żandarmeria. Po wojnie w pałacu były sklepy, warsztaty i mieszkania.

Pożar w 2003 roku zniszczył znaczną część pałacu, przypomniał jednak o zabytkowym charakterze pałacu. Niestety, obiekt tylko w części jest własnością miasta, w części ma spadkobierców, którzy mieszkają poza granicami kraju. Sprawy spadkowe trwają od kilku lat, ale jest szansa, że za kilka miesięcy zostaną uregulowane, a miasto będzie mogło występować o unijne pieniądze na gruntowną renowację obiektu.

Od 4 lat jedynym lokatorem pałacu jest Fundacja Odbudowy Pałacu Saskiego, która przy współudziale miasta zabezpieczyła nadpaloną część pałacu i sprawuje opiekę nad całym obiektem. Udało się również pobieżnie odremontować ocalałe pomieszczenia pałacowe i przywrócić im dawny charakter. We wschodnim skrzydle odbywają się odczyty i koncerty.

20 czerwca oddano do użytku piwnicę z kominkiem, znajdującą się pod wschodnim skrzydłem pałacu. Piwnice powstały prawdopodobnie w 1809 roku jako więzienia prefekta powiatu orłowskiego. Na przełomie XIX i XX wieku zostały przebudowane na magazyny win. Składają się z trzech pomieszczeń.

Gdy w marcu 2007 roku Andrzej Wieczorkowski, prezes Fundacji Odbudowy Pałacu Saskiego w Kutnie, wraz z grupą bezrobotnych zatrudnionych w ramach robót interwencyjnych wchodził do podziemi pełnych śmieci i zagrzybiałego tynku, nikt nie sądził, że uda się przywrócić świetność dawnym piwnicom. Dziś jest to miejsce spotkań kulturalnych. Wieczorkowski chciałby, aby pałac stał się europejskim ośrodkiem festiwalu muzyki dawnej barokowej między Dreznem a Warszawą.