Krzyże na historycznej granicy Łodzi i Bałut. O tej granicy pamiętają tylko najstarsi łodzianie

W mediach społecznościowych można zobaczyć zdjęcia ze Starego Rynku, ul. Wojska Polskiego czy parku Staromiejskiego zwanego też „parkiem śledzia” podpisane: „Bałuty”. To często błędna lokalizacja. W takim razie w jakich miejscach kończyły się Bałuty, które dawno temu, bo podczas I wojny światowej – w trakcie okupacji niemieckiej – zostały przyłączone do Łodzi?

Kiedyś dobra ziemskie rozgraniczano okazałymi głazami i kamieniami oraz znakami na drzewach. Ponadto sypano kopce ziemne i stawiano krzyże będące jednocześnie granicznymi i przydrożnymi. Jeden z nich stał przy obecnej ul. Zgierskiej 17, czyli w miejscu, gdzie granica między Łodzią a Bałutami przecinała szlak wiodący do Zgierza. W miejscu tym stoi dzisiaj kapliczka. Oznacza to, że mieszkańcy ul. Zgierskiej powyżej numeru 17 mogą o sobie mówić „prawdziwi bałuciarze”, zaś poniżej numeru 17 „starzy łodzianie”.

Drugi krzyż graniczny między Łodzią a Bałutami stał przy ul. Wojska Polskiego na posesji oznaczonej numerem 22.

- Także w tym miejscu granica przecinała ulicę. Od krzyża, po skosie, kierowała się w kierunku ul. Łagiewnickiej i Zgierskiej wzdłuż płynącej tam dawniej rzeczki Ostrogi. Linię graniczną odnajdziemy tam bez trudu. Wystarczy przyjrzeć się okolicznym kamienicom. Ściany budynków, które stoją skośnie, czyli pod kątem do obecnej siatki ulic, wskazują przebieg granicznych działek i rzeczki – wyjaśnia Miłosz Wika, rzecznik prasowy Zakładów Wodociągów i Kanalizacji w Łodzi.

Wzdłuż granicy między Łodzią, czyli Starym Miastem a Bałutami biegła kiedyś ul. Chłodna. Zaczynała się przy ul. Franciszkańskiej, przed skrzyżowaniem z ul. Wojska Polskiego, a kończyła przy obecnej alei Grzegorza Palki. Z ul. Chłodnej został tylko fragment. Niemniej dawna granica przetrwała do dzisiaj, a to dzięki… działkowcom.

Otóż ogrody działkowe przy ul. Źródłowej założono w historycznym miejscu zwanym Kusy Kąt. Była tam kiedyś puszcza, przez którą płynęła rzeczka zwana Stoczanką. Był to dopływ Łódki, który teraz ukryty jest pod ziemią. Ogrodzenie ogrodów od strony Parku Ocalałych przebiega niemal dokładnie w linii dawnej granicy łódzko – bałuckiej i nieistniejącego odcinka ul. Chłodnej. Tak samo jest z ogródkami działkowymi przy autobusowym Dworcu Północnym. Idąc ścieżką wzdłuż ogrodzenia ogródków od strony ul. Wojska Polskiego przemieszczamy się w linii granicznej dawnych pól należących do pierwszych mieszkańców Łodzi - mówi Miłosz Wika.

I jeszcze jedna ciekawostka: w którym miejscu w Łodzi stał pierwszy krzyż przydrożny? Na najstarszych mapach miasta został naniesiony w miejscu, w którym ul. Łagiewnicka odchodzi od ul. Wojska Polskiego. Krzyż stał na wzniesieniu przy dawnym trakcie wiodącym do Łagiewnik, Zgierza i Łęczycy. Krzyże przydrożne stały też przy dawnej ul. Wrześnieńskiej, czyli przy drodze do Lutomierska oraz przy dawnym szlaku odchodzącym od ul. Zgierskiej w kierunku Radogoszcza. Na zdjęciach z okresu II wojny światowej odnajdziemy też kapliczkę przydrożną, która stała przy ul. Łagiewnickiej – w pobliżu obecnej ul. Berlińskiego. Właśnie przez ul. Łagiewnicką, na wysokości ul. Berlińskiego, przebiegała dawna granica Łodzi i Bałut. Dlatego mieszkańcy ul. Łagiewnickiej, na odcinku od ul. Berlińskiego, śmiało mogą nazywać się „bałuciarzami”.