Czerwona materia. Nadia Léger wystawa w Muzeum Sztuki w Łodzi

Nadia Léger jest malarką czerpiącą inspirację z burzliwych politycznie czasów, w których dane jej było żyć.

Tytułowa czerwona materia jest często materiałem: kotarą w tle portretów, bądź ubraniem przedstawionej postaci. Wizualnie konotuje rewolucję, będąc jednocześnie wyraźnym sygnałem opowiedzenia się artystki po stronie komunizmu. Czerwona materia oddaje wyobrażenie rewolucji, jak w poezji Włodzimierza Majakowskiego, gdzie powiewa na rewolucyjnych sztandarach:

Tobie,
wyśmiana
ujadaniem baterii,
językami bagnetów
pokąsana pstro, -
jak łachman postrzępiony
czerwonej materii
ody tryumfalne
"O"!

Nadia Léger, właściwie Wanda Chodasiewicz-Grabowska urodziła się na terenie obecnej Białorusi. Wanda pobierała nauki u Władysława Strzemińskiego w smoleńskim oddziale założonej przez Kazimierza Malewicza w Witebsku akademii suprematystycznej. W 1921 roku przyjechała do Warszawy i, ubiegając się o przyjęcie na studia na warszawskiej ASP, zadeklarowała polskie pochodzenie. W 1923 roku wyszła za mąż za artystę-malarza Stanisława Grabowskiego, wraz z którym w 1925 roku wyjechała do Paryża. Z tego czasu pochodzą pokazywane na ekspozycji prace Grabowskich inspirowane puryzmem Amédée Ozenfanta, który wraz z Fernandem Légerem nauczał w paryskiej Académie Moderne.

Pierwsza część wystawy poświęcona zostanie kontekstom związanym z powstaniem w Łodzi Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej grupy a.r.. „Ogromną większość obrazów zebrałem sam, ale w wielu wypadkach dużą rolę odegrała Wanda Chodasiewicz-Grabowska, która jako uczennica Légera i Ozenfanta miała z nimi bliższy kontakt”. Poeta Jan Brzękowski poświadcza w ten sposób często pomijany, bądź minimalizowany wkład, jaki mieszkająca już wówczas we Francji artystka miała w tworzenie kolekcji grupy a.r.. W tym samym okresie - pod koniec lat 20. XX wieku - Grabowska była również inicjatorką powstania typowego dla tamtego okresu awangardowego periodyku, łączącego środowiska artystów z różnych krajów, „L’Art Contemporain - Sztuka Współczesna”. W połowie lat 30. artystka nie tylko tworzyła prace inspirowane dorobkiem surrealistów, lecz podobnie jak wielu z nich zaangażowała się w komunizm.

Druga część ekspozycji wskaże na konsekwencje owego zaangażowania i skoncentruje się na okresie powojennym. W 1952 roku płótno Pokój pokazane zostało na Wystawie współczesnej plastyki francuskiej w CBWA „Zachęta”, zestawiającej artystów modernistycznych z twórcami zaangażowanymi w realizm socjalistyczny. Obraz ten sygnowany jest nazwiskiem Petrova, co jest wynikiem utożsamienia się autorki ze Związkiem Radzieckim, które odzwierciedla się również w przechodzeniu z pozycji awangardowych na socrealistyczne.

Ostatnia część wystawy skupi się z jednej strony na intensyfikacji politycznego zaangażowania Nadii Léger w komunizm, jej działaniach kuratorskich po obu stronach żelaznej kurtyny (w tym propagowaniu twórczości drugiego męża, Fernanda Légera: budowa poświęconego mu muzeum w Biot, organizacja wystaw monograficznych w Moskwie w 1963 i Warszawie w 1971 roku), z drugiej – wypracowywaniu własnego stylu, paradoksalnej syntezy społecznego zaangażowania z tradycją suprematystyczną. Ten późny powrót do Malewicza wiąże się przede wszystkim z rozpoznaniem pod koniec lat 50. jego twórczości na Zachodzie. Artystka ogłosiła się wówczas uczennicą dwóch ikon awangardy – Malewicza i Légera.

Wystawa "Czerwona materia. Nadia Léger" zostanie otwarta dla publiczności w piątek 25 maja o godzinie 18 w Muzeum Sztuki w Łodzi przy Więckowskiego 36.

Wystawa w ms1 będzie czynna do 9 września 2018 roku.