Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Patriotyzm: czym jest dla Polaków? Wywiad z Cezarym Trosiakiem

red.
Cezary Trosiak jest adiunktem na WNHiD Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Według naukowca, przeprowadzona ankieta to cenny materiał mówiący o tym, jak zmienia się postrzeganie patriotyzmu w Polsce
O tym, czym był patriotyzm dla pokolenia Solidarności, a jaki jest teraz i co wspólnego ma Ryszard Riedel, Jan III Sobieski, Julian Tuwim i Fryderyk Szopen. Rozmawiamy z Cezarym Trosiakiem z UAM w Poznaniu.

Jakie było pana pierwsze wrażenie po zapoznaniu się z materiałem zebranym w czasie badań nad nowoczesnym patriotyzmem?
Byłem pozytywnie zaskoczony, że w przeciągu tygodnia na wypełnienie ankiet zdecydowało się ponad 800 osób. Było to o tyle niespodziewane, że kwestionariusz ankiety był rozbudowany i dotyczył dość niejednoznacznej problematyki. W większości na wypełnienie naszej ankiety zdecydowały się osoby dobrze wykształcone, mieszkańcy dużych miast o ukształtowanych poglądach. Ponadto są to ludzie ponadprzeciętnie aktywni, zainteresowani problemami swojego miasta czy regionu. Wszystko to razem oczywiście zaważyło na zawartości merytorycznej zarejestrowanych wypowiedzi.

Jak w takim razie wygląda nowoczesny patriotyzm wśród Polaków?
Może to wyda się trochę zaskakujące, ale jest obraz dość jednorodny. Jednorodny w swoim głównym nurcie. Wszyscy podobnie definiujemy czym jest patriotyzm. Jest nim rzetelna praca, znajomość historii regionu, kraju, udział w wyborach oraz aktywne uczestnictwo w życiu społecznym.


A gdzie typowa kiedyś dla Polaków zdolność do poświęceń, czy nawet ofiary ze swojego życia dla ojczyzny? Gdzie podział się mit bohaterów z powieści Henryka Sienkiewicza, czy twórczości naszych wieszczów narodowych?
Tu sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Naszych respondentów podzieliliśmy na kilka grup. Gotowość poświęcenia się dla ojczyzny przewijała się w wypowiedziach tak zwanego „pokolenia okresu wojny i okupacji”. Kolejna grupa, którą nazwaliśmy „pokoleniem PRL-u” o patriotyzmie w ogóle wypowiada się dość ostrożnie. Chętniej natomiast definiuje czym jest patriotyzm lokalny. Następnym jest „pokolenie Solidarności”. W przypadku tej grupy respondentów, daje się zauważyć wielkie rozczarowanie: ,,Poświęciliśmy młodość, wywalczyliśmy wolność, a teraz wszystko wygląda nie tak. Nie o to walczyliśmy”. Takim zdaniem można by w skrócie podsumować ich postawę. Ostatnia grupa, „pokolenie III RP”, które dorastało w warunkach wolnej Polski. Grupa ta jest najszerzej reprezentowana w naszych badaniach. Tu wyniki są najbardziej zaskakujące. Nowoczesny patriota to dla nich człowiek realizujący swoje marzenia, osiągający sukcesy, ale świadomy swojego pochodzenia, kupujący lokalne produkty, dumny ze swojego regionu i kraju. To pokolenie nie ma kompleksów. Co więcej, chętnie wskazuje na swoje pochodzenie. Ich patriotyzm jest utylitarny, mocno zindywidualizowany, czasem wręcz egoistyczny.

No właśnie. Jak odpowiadali ankietowani na pytanie: z czego jesteś dumny w swoim regionie?
O dziwo, nie chwalimy się pomnikami, zamkami, historią. Polacy dumni są z tego, że ich region jest po prostu piękny. W zależności zaś od miejsca zamieszkania ankietowanych, są oni dumni, czy to z pięknych polskich nadbałtyckich plaż, czy to z malowniczych gór, wspaniałych lasów, jezior. Kochają przyrodę i chcą ją pokazywać innym.

Ale przecież Polacy kochają także historię, bohaterów narodowych. Kogo wyróżnili ankietowani, odpowiadając na pytanie o dumę z postaci reprezentujących kraj, czy region?
Tu silnie zaznaczył się regionalizm i różnice pokoleniowe. Nie mniej jednak trend jest jasny. Coraz mniej osób jako postaci sztandarowe w tym kontekście wymienia postaci znane z kart historii, przywódców zrywów narodowych czy królów. Pojawił się wprawdzie wśród odpowiedzi Jan III Sobieski, wskazywano także wielkie postaci polskiej kultury, takie jak Fryderyk Chopin, Julian Tuwim czy Eliza Orzeszkowa. Ciekawe jednak jest to, że za ważne komponenty patriotyzmu regionalnego wskazywano również współczesne postaci. Są to gwiazdy pop kultury, tu wskazywano między innymi na Ryszarda Riedla, legendarnego lidera zespołu „Dżem”, czy znanych sportowców. Dla mieszkańca Polski lokalnej, mieszkającego w niewielkiej Wiśle, może to być Adam Małysz, dla mieszkańca Krakowa Agnieszka Radwańska, a dla mieszkańca pochodzącego z Górnego Śląska Kazimierz Kutz. Z drugiej strony, np. wśród znanych Wielkopolan na Romana Dmowskiego jako ważnej postaci historycznej nie wskazał nikt. Natomiast najczęściej w odpowiedziach na pytanie o taką postać związaną Wielkopolską wskazuje się Hipolita Cegielskiego. To jasno pokazuje, że zmieniają się punkty odniesienia przy definiowaniu tego czym jest patriotyzm i co oznacza (oznaczać powinno) bycie patriotą. W miejsce perspektywy martyrologicznej, pojawia się perspektywa sukcesu, osiągnięć, o których możemy z dumą opowiadać . Dotyczy to szczególnie osiągnięć ostatnich 25 lat zapoczątkowanych 1989 rokiem tak w wymiarze indywidualnym jak i w wymiarze zbiorowym.

Czy patriotyzm lokalny nie kłóci się jednak z tym krajowym?
Tu także nasze badania pozwalają formułować ciekawe wnioski. Dla ogromnej większości ankietowanych, oba te patriotyzmy się przenikają. Współgrają ze sobą. Posłużę się przy przykładem flagi narodowej. Na biało – czerwonych barwach kibice chętnie wypisują nazwy swoich miejscowości. Jak choćby kibice z malutkiej podkościańskiej wsi Racot, którzy od wielu lat, za sprawą swojego zakręconego lidera, są obecni na wszystkich igrzyskach olimpijskich, z dumą powiewając flagą narodową, na której nieodmiennie widnieje napis Racot. Jednak są w Polsce, co potwierdziły również nasze badania, trzy regiony, w których tożsamość regionalna jest najwyraźniejsza. Są to Wielkopolska, Pomorze i Górny Śląsk. O ile regionalizm mieszkańców dwóch pierwszych regionów stanowi uzupełnienie patriotyzmu w ogóle, o tyle regionalizm górnośląski często jest równoległy a nieraz wręcz staje w opozycji do patriotyzmu narodowego.

To z kolei wskazuje na to, że chociaż mieszkamy w jakimś regionie to raczej identyfikujemy się z konkretną miejscowością
To prawda. W Polsce myślenie w kategoriach regionalnych jest wciąż in statu nascedi. Lata realnego socjalizmu, kiedy regionalizm traktowany był jako kontra produktywny w budowaniu społeczeństwa socjalistycznego, które miało być internacjonalistyczne, pozostawiły po sobie trwały ślad w myśleniu o regionie, jako strukturze pośredniej między małą ojczyzną a państwem. Po roku 1989, w Polsce tworzenie się tożsamości regionalnej zaczyna się od identyfikowania przede wszystkim z miejscowością, najczęściej jest to miasto, w którym mieszkają nasi respondenci. Myślą region, piszą Poznań, myślą Dolny Śląsk, piszą Wrocław.

Czy tak samo wygląda to na tzw. terenach odzyskanych, gdzie spory procent ich mieszkańców pojawił się tam po drugiej wojnie światowej, przybywając tam często z różnych stron II Rzeczpospolitej?
Tak, tu nie ma jakiś większych różnic. Ciekawe jest jednak, jak owi ludzie odpowiadali na zawarte w ankiecie pytania, dotyczące potraw czy regionalnych zwyczajów, jakie znają lub kultywują. Dla badacza problematyki regionalnej jasne staje się, skąd pochodzi Pomorzanin, który jako potrawę lokalną wskazuje kluski śląskie czy mieszkaniec Warszawy, który jako potrawę regionalną przygotowywaną w jego domu wskazuje pyry z gzikiem. Za tymi wskazaniami kryje się historia przemieszczeń ludności, które były udziałem Polaków po zakończeniu drugiej wojny światowej i migracji w poszukiwaniu pracy, czy lepszych warunków życia już w III Rzeczpospolitej.

Kim w takim razie jest nowoczesny patriota?
To człowiek prowadzący życie aktywne i kreatywne. Osoba myśląca pozytywnie, stawiająca na rozwój swojej miejscowości, najbliższego otoczenia, najczęściej jednak w kontekście polepszenia swoich warunków życia. Chcemy, by żyło nam się lepiej, zdajemy sobie sprawę, że aby tak było musimy być aktywni. Nowoczesny polski patriota, to także człowiek świadomy historii swojego kraju, ale i dumny z tego jaka jest Polska obecnie. Co ciekawe, w większości ankietowani deklarują potrzebę szacunku dla naszych sąsiadów: Niemców, Ukraińców, czy Czechów. Nowoczesny patriota to Polak bez kompleksów, ale i bez zapędów szowinistycznych, czy ksenofobicznego zadęcia, nastawiony na samorealizację. Ciekawe jest, na ile wydarzenia jakie mają miejsce obecnie na Ukrainie zmienią postrzeganie patriotyzmu w kierunku myślenia wspólnotowego, charakterystycznego dla tradycyjnego rozumienia tego czym jest patriotyzm.

Czytaj więcej: PATRIOTYCZNIE ZAKRĘCENI

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Jak działają oszuści - fałszywe SMS "od najbliższych"

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Patriotyzm: czym jest dla Polaków? Wywiad z Cezarym Trosiakiem - Wielkopolskie Nasze Miasto

Wróć na wielkopolskie.naszemiasto.pl Nasze Miasto