Kapliczki w Warszawie. Przetrwały wojnę i stają się symbolem stolicy

Kapliczki w Warszawie. Gdzie są i kiedy powstały?

Każdy z nas spacerując po Warszawie mijał co najmniej jedną kapliczkę. To nic dziwnego, w końcu w stolicy jest ich ponad 200. A być może jeszcze więcej, bo do tej pory nie zliczono wszystkich. Powstało natomiast kilka albumów i prac próbujących wyjaśnić fenomen tak dużej ilości małych ołtarzyków. Przetrwały one od czasów II wojny światowej, a niektóre z nich zostały wybudowane jeszcze w czasie zaborów.

W jednej prac czytamy: "Kapliczki, oprócz walorów estetycznych, to także ważna informacja o historii krajobrazu i społeczności. Upamiętniają bowiem znaczące wydarzenia z życia mieszkańców, wskazują przebieg historycznych dróg, zasięg dawnych osad, wskazują miejsca istotne dla mieszkańców, uświęcone poprzez fakt postawienia elementu sakralnego." Trzeba zatem jasno powiedzieć, że kapliczki to historia dawnej Warszawy z czasu zaborów, 20-lecia międzywojennego, a potem wojny i okupacji.

Kiedy powstały pierwsze kapliczki w Warszawie?
Historia warszawskich kapliczek sięga co najmniej XVII wieku. Budowano je przy szlakach komunikacyjnych, gościńcach i innych, ważnych dla społeczności punktach. Mniej więcej 100 lat później pojawił się pomysł stworzenia Kalwarii Ujazdowskiej biegnącej od Placu Trzech Krzyży do Zamku Ujazdowskiego.

Ambitny projekt zakładający stworzenie 28 małych ołtarzy wzdłuż drogi, nie został nigdy zrealizowany do końca. Nie przeszkodziło to jednak w organizowaniu drogi krzyżowej przez prawie 40 lat, rozpoczynając od 1732 roku. Później, w czasie zaborów powstałe elementy sakralne rozbierano. Zostały tylko dwie kapliczki. Jedna z nich znajduje się obecnie na Placu Trzech Krzyży, druga w pobliskim kościele św. Aleksandra.

W tym czasie, poza oficjalnym budownictwem, także mieszkańcy tworzyli swoje, małe przydomowe kapliczki. Do dziś można je spotkać na podwórkach Pragi, przy skrzyżowaniach na Mokotowie, czy przy blokach na Ursynowie. Najwięcej z nich powstało najprawdopodobniej w 1943 roku. Dlaczego wtedy? Ludność Warszawy zmagała się z trudami wojny już od 4 lat. Strach narastał, ponieważ ujawniono zbrodnię Rosjan w Katyniu, a Niemcy rozprawili się z gettem żydowskim. Poza tym zniesione zostały święta religijne i nie było widać końca konfliktu. Kapliczki stały się zatem oznaką nadziei na przetrwanie. Wyzwalały także poczucie wspólnoty. Właśnie dlatego powstawały bardzo często w podwórkach, żeby ludność okolicznych kamienic mogła się spotkać i pomodlić, mimo godziny policyjnej.

W książce Warszawskie Kapliczki czytamy wspomnienia mieszkańca Śródmieścia dotyczące czasów powojennych: "Dom był nowy, poprzednia kamienica nie przetrwała. Ale przetrwała kapliczka... Ludzie modlili się przy niej za okupacji. Do kościoła nie zawsze można było dotrzeć: łapanki, godzina policyjna, potem powstanie. No i chowali tu zabitych. Jak więc można nie opiekować się czymś takim?"

Takich historii jest oczywiście dużo więcej. Po wojnie kapliczki dalej były pielęgnowane przez mieszkańców, ale często pomijali je historycy oraz osoby przygotowujące przewodniki turystyczne. Kilka lat temu miejsca sakralne stały się ważnym tematem. Powstało kilka publikacji, a osoby związane z Warszawą zaczęły opowiadać o swoim zamiłowaniu tych urokliwych budowli. - Swego czasu sporo chodziłem po praskich podwórkach i robiłem zdjęcia kapliczek - przyznał w rozmowie z nami Pablopavo.

Spośród kilkuset kapliczek, które znajdziemy na terenie Warszawy, tylko kilka zostało wpisanych do rejestru zabytków. Pozostałe są na łasce lub niełasce okolicznych mieszkańców. W powyższej galerii prezentujemy zdjęcia kapliczek, które zrobił nasz fotograf. Większość z nich pochodzi z Pragi.

Przeczytaj też: Jerzy Woropiński: Ci ludzie muszą doszlusować do cywilizacji [Rozmowa NaM]

Jeśli jesteś zainteresowany patronatem naszemiasto.pl – napisz pod adres [email protected]
Jeśli chciałbyś zrobić projekt niestandardowy z naszemiasto.pl – napisz pod adres [email protected]